Củ đậu còn gọi là dưa mát, củ cải đất. Là củ rễ của cây củ đậu (Pachyrhizuserosus) thuộc thực vật họ Đậu(Fabaceae). Tính mát, vị ngọt. Thành phần chủ yếu có: anbumin, chất bột, một số loại đường, chất béo, chất xơ.
Ở vùng đất phù sa ven sông đến vùng đồi núi trung du đều trồng được củ đậu. Tuy vậy do rễ phát triển thành củ nên thích hợp với đất nhẹ, tơi xốp, giữ ẩm nhưng không úng nước, nhiều mùn.
Củ đậu thường trồng vào cuối mùa xuân, đầu mùa hè, khi thời tiết ấm và có mưa, khoảng tháng 5 – 6, thu hoạch tháng 11 - 12, thời gian sinh trưởng 6 - 7 tháng.
Cách trồng
- Gieo hạt vào hốc, cứ mỗi hốc cách nhau 30-35cm bỏ 1 hạt. Chỉ cần bón lót phân hữu cơ và sun phát kali. Không cần bón thúc và không cần dùng phân đạm vì loại cây đậu tự tổng hợp được đạm khí trời nhờ vi khuẩn cộng sinh ở rễ.
- Sau khi trồng 2-2,5 tháng, cây thường phát nhiều cành nhánh, sau mỗi trận mưa rào, cần huỷ bỏ hết những cành nhánh vươn ngọn muốn leo thẳng để cây tập trung chất nuôi củ và củ mới to, bằng cách dùng tay tre già mềm quất cho gãy những nhánh này.
- Muốn củ không dài, phải làm đất thật tơi xốp trước khi gieo hạt, bón phân thật mục, nhặt kỹ gạch, sỏi, đá... để tránh cản trở củ phát triển. Không cần vun luống cao, vun gốc cao để tránh làm củ vươn dài theo.
- Không nên để củ quá già sẽ cứng. Sau mùa thu, cây ra hoa, phải hái bỏ các chùm nụ sớm, nếu không củ sẽ bị xốp.
Cách để giống
- Thu hoạch củ muộn: vào mùa thu, cây ra hoa, ngắt hết hoa, chỉ để lại 1-2 chùm, chờ quả chín khô đen, thu hái, đem phơi thật giòn, đập lấy hạt, phơi khô kiệt dưới nắng nhẹ.
- Trồng củ giống: thu hoạch củ sau 4 tháng trồng. Chọn củ to, đẹp, không sâu bệnh, rũ sạch đất, cắt chừa đoạn gốc cây, không cắt rễ. Mỗi củ trồng trong 1 hốc rộng, sâu 50x50cm, đổ khoảng 20-30kg phân mục trộn thêm 0,5-1kg supe lân. Khi cây mọc chồi, làm giàn cho leo đều, cây sẽ có nhiều chùm quả. Quả chín tới đâu thu hái và phơi tới đó. Khi cây tàn, mỗi gốc thu chừng 6-7kg hạt và vẫn thu lại được củ giống to gấp 4-5 lần khi đem trồng lại.
Lưu ý: vì hạt củ đậu rất độc, có thể gây chết người, nên cần tránh để trẻ em chơi nuốt phải hoặc gà, vịt ăn vào sẽ rất nguy hiểm.
